Savãsana, oftewel de Lijkhouding

10-03-2023

Hè hè, eindelijk gaan we naar de ontspanning. Een veel gehoorde opmerking van deelnemers van mijn lessen. De eindontspanning wordt gezien als een kadootje na al die inspanning tijdens de les. En zo voelt het natuurlijk ook; je ligt lekker op je rug en hoeft even niks meer te doen. Los van de aanwijzigingen van de docent en misschien het aanhoren van een muziekje gun je jezelf even 10 minuten rust. Maar in wezen is de eindontspanning daar niet voor bedoeld                                                  

Savãsana. Eerst even een uitleg van het woord Savãsana. Sava betekent: lijk. Ãsana betekent: houding. De eindontspanning is in feite een lijkhouding. Klinkt een beetje luguber, maar in wezen wordt er mee bedoeld dat je je volledig overgeeft. Het terugtrekken van al je zintuigen en je bewust te zijn van de adem.   

De kern van het woord ãsana betekent: blijven, zitten of vaststellen. Hierin zitten twee kwaliteiten namelijk: standvastigheid (sthira) en ontspanning (sukha). Beiden houden elkaar in evenwicht. In elke ãsana vind je zowel inspanning, standvastigheid, als ontspanning. Vind je in een houding pijn of ongemak dan is het belangrijk om daarnaast de ontspanning te vinden. Bepaalde spiergroepen worden in een houding sterk gerekt en je ontspant die delen van je lichaam die niet nodig zijn voor de handhaving van de houding. Dit kan door je te richten op de adem. Maar ook het accepteren van jezelf zoals je bent op dat moment. "het is zoals het is" (samtosha). Wanneer je langer yoga beoefent zul je merken dat je onbewust dit gegeven meeneemt in het dagelijks leven. In periodes van stress en spanning kun je makkelijker bij de ontspanning komen. 

Vanuit de westerse geneeskunst zie je dat deze twee kwaliteiten van in- en ontspanning te vergelijken zijn met je zenuwstelsel. Je zenuwstelsel heeft namelijk een 'aan'- en 'uit'-knop. Het sympatische zenuwstelsel (gaspedaal) en het parasympatische zenuwstelsel (rem).

De oefening. De eindontspanning is één van de fundamentele yogahoudingen, samen met zitten (padmãsana) en staan (tãdãsana). Tijdens de eindontspanning worden al die bewegingen die je hebt gemaakt tijdens de les geïntegreerd in je lichaam. Je observeert de effecten van de oefeningen.

De hele achterkant van je lichaam is in contact met de grond. In deze positie kun je niet omvallen en je lichaam heeft het laagst mogelijk zwaartepunt, dichter bij de grond kom je niet. Hierdoor ontspannen al je spieren. Het lijkt een eenvoudige oefening maar dat is het eigenlijk niet. Tijdens de eindontspanning is het belangrijk om niet in slaap te vallen. Het is de bedoeling dat je er met je aandacht bij blijft. Het is een vorm van meditatie waarbij je lichaam 'slaapt', terwijl je geest observeert. Je brengt jezelf in een volledige maar bewuste ontspanning. De eerste keren zul je vanalles voelen in je lichaam waardoor stilliggen een uitdaging is. Kriebel, jeuk, tintelingen. Dingen die je normaal gesproken niet voelt worden nu ineens zichtbaar. Na een aantal keren zul je merken dat dit minder wordt. En mocht je tóch in slaap vallen, geen nood, geef je jezelf er helemaal aan over. Meestal is het een teken dat je moe bent, je lichaam grijpt dit moment aan om je lichaam en geest even helemaal uit te schakelen.

De uitdaging van de eindontspanning ligt dan ook niet in het stilhouden van je lichaam, maar juist in het stilhouden van je geest. Soms zul je merken dat je brein overuren draait en dat je aan vanalles denkt. In plaats van te oordelen over het feit dat je aan het denken bent, kun je dit opmerken en het 'labelen'. Kijk er met een afstandje naar, zie de gedachte als een wolk die voorbij drijft, en ga weer terug naar de adembeweging en de bewustwording van je lichaam.

Diepere betekenis. Zoals bij alle yoga-oefeningen en houdingen zit er achter de Lijkhouding ook een diepere betekenis. We denken niet graag aan onze sterfelijkheid. In de yogatraditie wordt gezegd dat het verstandiger is om dat wel te doen, omdat we daardoor doelgerichter te werk kunnen gaan. Het kan je inspireren om goed gebruik te maken van de tijd die je op aarde hebt. Wat zou je willen doen, wat zijn je dromen, waarom verspil je je tijd aan zaken die er niet toe doen? Wat wil je betekenen in het leven? Je komt met lege handen in de wereld en je vertrekt ook weer met lege handen. Alles wat je in je leven hebt verzameld moet je achterlaten wanneer de dood zich aandient. Wanneer je acepteert dat je sterfelijk bent, kun je je overgeven aan het leven. Geen licht zonder donker, geen dag zonder nacht, geen vreugde zonder verdriet, geen yin zonder yang. Het is allemaal met elkaar verbonden en vormt een eenheid. Tijdens de lijkhouding is het een uitdaging om het denken stil te leggen. Het stemmetje van je ego te laten sterven. Want je ego is de grootste barrière om eenheid te voelen. De lijkhouding symboliseert de dood van de ego en de overgave aan de eenheid